Bistabilnie czy monostabilnie – MUST KNOW

Sterowanie monostabilne i sterowanie bistabilne. Te terminy często pojawiają się w naszej branży, a wciąż widzimy, że nie są one do końca jasne.

Szybki wstęp dotyczący modułów GSM

Monostabilne i bistabilne może być sterowanie czuwaniem systemu alarmowego. Monostabilny i bistabilny może być włącznik do sterowania oświetleniem. Może to być również tryb pracy wyjścia centrali alarmowej, tryb pracy wyjścia modułu GSM lub kontrolera przejścia. Monostabilnie i bistabilnie mogą pracować wyjścia przekaźnikowe w popularnych sterownikach radiowych (radiolinie). Jest tego trochę i niestety, bardzo często jest to mylone.

Maksymalne uproszczenie

Można też tak:

Monostabilnie – na raz

Monostabilne może się kojarzyć z czymś pojedynczym, bo – MONO. Zwykle przyjęło się mówić, że sterowanie monostabilne to sterowanie impulsem.

Impuls trwa. Konkretny czas. Może to być sekunda, może to być 5 sekund, 10 sekund albo więcej. Ale to wciąż impuls o konkretnym czasie trwania. Sterując czuwaniem w sposób monostabilny musimy podać impuls na wejście centrali. Nie ma dokładnej definicji, jak długo impuls musi trwać, byle by był to impuls. Zazwyczaj podajemy impulsy trwające około 1-5 sekund.

Wspomniałem wyżej, że monostabilne to coś, co jest pojedyncze. Pojedyncze może być użycie przycisku pilota. Naciskam go raz, wyjście w odbiorniku się załączy na konkretny czas i później samo się wyłączy. Nie muszę drugi raz naciskać przycisku pilota. To się dzieje automatycznie. Wykonałem tylko włączenie, natomiast elektronika samodzielnie dokonała wyłączenia po ustalonym wcześniej czasie działania.

Analogicznie sytuacja wygląda w przypadku sterowania czuwaniem. Podaję impuls na wejście (czyli zwieram wejście do masy) na kilka sekund i centrala wchodzi w stan dozoru. Kolejny impuls wyłączy czuwanie. Nie muszę trzymać wejścia non-stop naruszonego, aby centrala czuwała. Wystarczył impuls.

Kontrolery przejścia, sterowanie drzwiami i bramą. Tutaj również wygląda to podobnie. Przykładamy kartę do czytnika a kontroler wystawia krótki impuls do siłownika bramy lub elektrozaczepu. Taki krótki impuls wystarcza na uruchomienie akcji.

Widzimy, że w wielu przypadkach stosujemy sterowanie impulsem, czyli sterowanie monostabilne. Zupełnie inaczej jest w przypadku sterowania bistabilnego. Zobaczmy.

Bistabilnie – sam załączam sam wyłączam

Sterowanie bistabilne (BI) powinno kojarzyć się z czymś podwójnym. I tutaj nie mamy do czynienia z impulsem, tylko ze stanem. Użytkownik sam decyduje o momencie włączenia i sam decyduje o momencie wyłączenia. To odmienna sytuacja do poprzedniej. W sterowaniu monostabilnym użytkownik robił tylko jedną rzecz – włączał. Wyłączenie było realizowane automatycznie.

W sterowaniu bistabilnym, użytkownik wykonuje dwa manewry. Włącza i sam musi zadbać o moment wyłączenia. Jest to identyczna sytuacja jak z klasycznym wyłącznikiem do światła. Przyjmuje on dwie pozycje – włączoną i wyłączoną. Jest to sterowanie stanem.

W centralach alarmowych również można sterować czuwaniem w sposób bistabilny, czyli stanem (jeżeli tylko centrala na to pozwala). Podając masę na odpowiednio zaprogramowane wejście centrali, przechodzi ona w stan dozoru i trwa. Trwa tak długo, jak długo pozostaje naruszone to wejście. Kiedy użytkownik zabierze masę z wejścia (czyli użytkownik „sam wyłącza”), centrala wychodzi z dozoru, czyli przestaje czuwać.

Niektórzy z Was pewnie pamiętają stare analogowe centrale alarmowe, np. DT-3. Tam dostępne jest wejście „ON”, które steruje czuwaniem. Można tam podłączyć np. stacyjkę z kluczykiem. Wejście „ON” pracuje jako bistabilne, czyli jest sterowane stanem.

Jak sterować – monostabilnie czy bistabilnie?

Nie ma tutaj jednoznacznej odpowiedzi. Oba typy sterowań są przydatne w różnych wariantach. W przypadku sterowania czuwaniem, dobrze jest jednak robić to w sposób monostabilny, czyli sterować impulsem.

Sterowanie światłem w domu najczęściej odbywa się w sposób bistabilny. Na ścianie dostępne mamy wyłączniki, którymi użytkownik włącza i wyłącza oświetlenie. Wykonuje on dwa manewry – steruje więc bistabilnie.

Kilka przykładów z branży

Na koniec przykłady, które dokładnie pokazują miejsca, w których spotykamy omawiane przykłady.

Sterowanie czuwaniem w centrali ROPAM NeoGSM

Sterowanie czuwaniem w centrali SATEL VERSA

Powyższą informację trzeba koniecznie zapamiętać. Wejście centrali VERSA skonfigurowane jako „Zał/wył czuwanie” może pracować tylko w sposób monostabilny, czyli tylko impulsowo. Nie ma możliwości przestawienia na tryb pracy bistabilny. Czy to źle? Niekoniecznie – sterowanie monostabilne jest dla tego przypadku ciekawsze. Pisaliśmy już o tym artykuł (odnośnik pod tym poradnikiem).

Dobrze by było jednak mieć możliwość zmiany trybu pracy na bistabilne – tak na wszelki wypadek. W centralach VERSA to nie możliwe, ale w centralach INTEGRA można.

Sterowanie czuwaniem w centrali SATEL INTEGRA

Do powyższego mała uwaga. Domyślnie wejście to pracuje jako bistabilne, więc jest sterowane stanem. Trzeba o tym pamiętać, kiedy podłączamy uniwersalną radiolinię pod wejście centrali. Klasyczne radiolinie mają domyślny tryb pracy monostabilny (zwykle można zmieniać). Aby to zadziałało jak należy, trzeba w centrali przestawić to wejście do pracy monostabilnej (musi być identycznie jak w sterowniku radiowym).

Przełączenie do pracy monostabilnej (impulsowej) odbywa się poprzez zaznaczenie opcji „Ster. naruszeniem (wył. -stanem)”.

Sterowanie wyjściami centrali VERSA w sposób monostabilny i bistabilny.

Wyjścia OUT3 i OUT4 zostały skonfigurowane identycznie – typ wyjścia: STEROWALNE. Jednak to czas działania tych wejść decyduje o tym, czy pracują one bistabilnie czy monostabilnie.
Automatyka bram najczęściej jest sterowana impulsami, czyli monostabilnie. Dlatego też, dla tego wyjścia ustawiono konkretny czas działania (impuls, tutaj 1s).

Lampa. Lampa nie ma podanego czasu. Oznacza to, że od włączenia będzie się świecić cały czas, dopóki użytkownik jej nie wyłączy. Jest to sterowanie bistabilne.

Sterowanie wyjściami centrali INTEGRA

Centrale INTEGRA mają osobne typy wyjść. Są to odpowiednio „Przełączniki MONO” i „Przełącznik BI”. W zależności od potrzeb, należy wybrać odpowiedni typ dla pożądanego sterowania.

Sterowanie wyjściami w module BasicGSM

Na zrzucie widać, że wyjście O2 zostało skonfigurowane jako bistabilne (BI) a wyjście O3 jako monostabilne (MONO) z czasem działania 1s. Przy okazji przypisano SMS’y sterujące.

Podobna konfiguracja dotyczy pozostałych modułów ROPAM (m.in. centrali NeoGSM, MultiGSM).